Báo cáo tài chính dưới góc nhìn của Warren Buffett

Báo cáo tài chính dưới góc nhìn của Warren Buffett khẳng định triết lý đầu tư giá trị của Buffett được thừa hưởng từ Benjamin Graham. Cụm từ lặp đi lặp lại trong cuốn sách là "công ty ngoại hạng có lợi thế cạnh tranh bền vững". Vậy thế nào gọi là công ty ngoại hạng bền vững?

• Thứ nhất, doanh nghiệp cung cấp một sản phẩm độc đáo, duy nhất. Thứ hai, họ là những người có thể mua nguyên liệu đầu vào với chi phí thấp. Thứ ba, họ là nhà cung cấp sản phẩm và dịch vụ công chúng luôn có nhu cầu. Tại Mỹ: Đó là Coca-cola, Pepsi, Wrigley, Hershey, Budweiser, P&G, v.v Các doanh nghiệp ở Việt Nam ta có thể nghĩ tới như: Sabeco, Masan, Vinamilk, v.v.

• Lợi nhuận gộp/ doanh thu đối với các doanh nghiệp hạng A thường cao và ổn định so với các doanh nghiệp không có lợi thế cạnh tranh. Cụ thể đối với các doanh nghiệp như Cocacola là 60%, Moody's là 73%, kẹo cao su Wrigley là 51%. Một quy luật chung là các doanh nghiệp có tỷ suất lợi nhuận gộp là 40% hoặc cao hơn có xu hướng sở hữu lợi thế cạnh tranh bền vững.

Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp có lợi nhuận gộp trên doanh thu cao (tính theo báo cáo năm 2019) bao gồm Vinamilk (46%), Cảng hàng không Việt Nam ACV (50,8%), Công ty Cổ phần Chiếu xạ An Phú - APC (67%), Khu công nghiệp Nam Tân Uyên (64,48%). Có thể nói, đây là các doanh nghiệp độc quyền như NCT, APC, ACV, v.v hoặc dẫn đầu thị trường như VNM. Họ có thể tiếp cận chi phí đầu vào rẻ và doanh thu ổn định qua thời gian, thoả mãn điều kiện này từ Buffett.

• Chi phí bán hàng/lợi nhuận gộp có thấp hoặc cao tuỳ ngành sản phẩm nhưng luôn cần "nhất quán". Dao động lớn trong chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp so với lợi nhuận gộp thể hiện doanh nghiệp không có lợi thế cạnh tranh và chịu ảnh hưởng cạnh tranh khắc nghiệt từ đối thủ. Chi phí bán hàng lý tưởng nhất rơi vào dưới 30% tuy nhiên chi phí của các công ty có lợi thế cạnh tranh có thể rơi vào mức 30 - 80% đối với ngành có mức độ cạnh tranh lớn.

Trong năm 2019, VNM chi gần 48,89% lợi nhuận gộp cho chi phí bán hàng, con số này với NTC là 1,45%, và APC là 7,5%. Hay một doanh nghiệp bluechip ở Việt nam Công ty thế giới di động MWG phải chi gần 63% lợi nhuận gộp cho bán hàng. Như vậy, xét về lợi thế cạnh tranh, APC và NTC đang có phần trội hơn do các doanh nghiệp đang nằm trong thế độc quyền.

• Chi phí nghiên cứu và phát triển càng nhỏ càng tốt. Việc phát triển sản phẩm mới đi kèm với các chi phí tái thiết kế và cập nhật các chương trình bán hàng của mình. Các công ty phải chi nhiều tiền cho nghiên cứu và phát triển sẽ luôn đặt ưu thế kinh tế lâu dài của công ty vào rủi ro, nghĩa là các ưu thế kinh tế đó không phải lợi thế chắc chắn. (Có lẽ đó là lý do tại sao Warren không đầu tư vào công ty công nghệ?)

• Một công ty có lợi nhuận thuần bằng hoặc lớn hơn 20% tổng doanh thu có nhiều khả năng công ty đang hưởng lợi từ cạnh tranh dài hạn. Nếu lợi nhuận thuần một công ty dưới 10% tổng doanh thu thì doanh nghiệp kinh doanh trong ngành cạnh tranh cao, không có tính cạnh tranh bền vững. Trường hợp ngoại lệ áp dụng cho các ngân hàng và công ty tài chính do các doanh nghiệp có thể chấp nhận rủi ro để phát triển.

Quay lại một số doanh nghiệp hiện tại đang nóng trên thị trường, theo báo cáo tài chính năm 2019 của công ty, VNM có tỷ lệ lợi nhuận thuần/doanh thu là 21%, MWG là 4,8%, APC là 48,9%, và ACV là 53,92%.

• Cổ phiếu quỹ một con số yêu thích của Warren vì nó thể hiện doanh nghiệp có đủ tiền mặt để mua lại cổ phiếu quỹ. Ngoài ra, việc thu lại cổ phiếu lưu hành trên thị trường có thể làm tăng giá cổ phiếu nắm giữ của các nhà đầu tư.

Các phần sau của cuốn sách lặp lại quan điểm tối thiểu chi phí và tối đa hoá lợi nhuận của Buffett trên bảng cân đối kế toán và báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Không có gì mới ở những trang sau cuốn sách. Nếu nói đây là một cuốn sách hay cho nhà đầu tư thì không. Nhưng nếu cuốn sách này vào tài liệu tham khảo cho môn nguyên lý kế toán thì yes, absolutely yes. Vì đâu phải ai học nguyên lý kế toán với mong muốn trở thành kế toán hay kiểm toán viên? Đã đến lúc giảng viên đi tìm ứng dụng gần gũi hơn cho môn học của mình.